Jongeren lopen verhoogd risico op financiële problemen. Bij het 18 worden komen er ook meer financiële verantwoordelijkheden kijken zoals het betalen van een zorgverzekering en het aanvragen van zorgtoeslag. Ook tijdens de coronacrisis lopen jongeren een verhoogd financieel risico. Vaak werken zij op basis van flexibele of nul uren contracten en werken zij vaker in sectoren die hard geraakt zijn door de crisis. In dit artikel zetten wij een aantal onderzoeken, handvatten en tips voor het werken met jongeren op een rij.
Nog thuis of al zelfstandig
Het Nibud publiceerde vorig jaar een tweede onderzoek naar financieel gedrag onder MBO studenten. Daaruit blijkt dat er grote verschillen zijn tussen thuis wonende studenten of zelfstandig wonende studenten. Bij de eerste groep betalen de ouders nog veel zaken voor hun kinderen zoals verzekeringen en spullen voor school. Dit inzicht kan met name belangrijk zijn bij de inzet van stagiairs als maatje. Thuiswonende studenten hebben vaker minder ervaring met het doen van administratie dan zelfstandig wonende studenten. Bij zelfstandig wonende jongeren lopen het aantal betalingsachterstanden op naar mate ze ouder worden. Toch lukt het meer dan de helft om achterstanden te voorkomen. Opmerkelijk is ook dat de coronacrisis een gunstig effect lijkt te hebben gehad. MBO-studenten zijn meer gaan sparen en ondervinden minder moeilijkheden met rondkomen (Nibud 2021; 42).
Vroegsignalering en zorgverzekeringsschulden
De meest voorkomende schuld onder jongeren is de zorgverzekering en de aantallen nemen volgens het CAK snel toe naar mate jongeren ouder worden. Zo waren er voor de coronacrisis 2.300 jongeren tussen de 18 en 19 jaar met betalingsproblemen bij de zorgverzekeraar en bijna 20.000 20 tot 25 jarigen. Op de tweede plaats wordt een schuld van DUO (studiefinanciering) genoemd en op de derde plek CJIB.
Jongeren worden lastig bereikt door de nieuwe wet vroegsignalering, zo stelt Gaby van Loon in het Zelf magazine van oktober 2021. Met name de huisbezoeken zijn een kostbaar middel om in te zetten voor gemeenten. De meeste gemeenten doen pas een huisbezoek als er meerdere signalen zijn binnenkomen. Daarbij hebben thuiswonende studenten vaak geen eigen voordeur omdat zij hun woning delen met huisgenoten of ouders. De Zorgverzekeringslijn en de NVVK stellen dan ook dat gemeenten er goed aan doen sneller in actie te komen bij een betalingsachterstand van een jongere:
- Neem een signaal van de zorgverzekeraar met betrekking tot een jongere extra serieus. Wacht niet op een volgend signaal, maar ga direct op huisbezoek om hulp aan te bieden.
- Verken de mogelijkheden om DUO en het CJIB als nieuwe signaalpartner in te zetten.
Dakloosheid onder jongeren
De meest ernstigste vorm van armoede onder jongeren is natuurlijk dakloosheid. Vaak raakt een jongere dakloos door problemen thuis. Veel jongeren die dit overkomt weten niet goed de weg te vinden in de maatschappij. Onderstaand interview met Zaineb maakt inzichtelijk welke uitdagingen jongeren in zo’n situatie ondervinden. Om een helpende hand te bieden zet Zaineb zich nu in als ervaringsdeskundige en heeft zij mee gewerkt aan de straatapp.nl dat dakloze jongeren helpt de weg te vinden tussen de sociale voorzieningen in Amsterdam. Bekijk het interview met Zaineb hier.
Meer aandacht en veel tips
Armoede onder kinderen en jongeren is een hot topic. Eerder deelden wij al handvatten voor de omgang met ouders die in een armoede/schulden situatie zitten in het artikel ‘Niet kinderen maar ouders hebben geldzorgen’. De website van Sam& ontsluit veel tips, voorzieningen en voorlichting die ouders kunnen gebruiken om hun situatie te verbeteren. Maar er zijn ook tips voor zorgprofessionals die bruikbaar zijn voor coördinatoren en vrijwilligers. Wij zetten de belangrijkste hieronder op een rij:
- Zie de ouders, kinderen en zeker ook de jongere als serieuze gesprekspartner en betrek hen bij de plannen.
- Wijs verantwoordelijke zorgprofessionals op de toolkit van de kinderombudsman. En wijs hen in het bijzonder op de vragenlijst en checklist die helpt het gesprek aan te gaan met kind of jongere.
- Zoek een maatje die ook oog heeft voor de ouders van de jongere.
- En help indien nodig een formele mentor voor de jongere te zoeken als de problemen te groot zijn voor een maatje. Zoals een JIM (Jouw individuele mentor).
- Sta een kind, jongere of ouder op een positieve en wederkerige manier bij als vertrouwenspersoon in het dagelijks leven.
- Zet de eigen regie, autonomie en competentie van het kind, de jongere of ouder centraal, en geef hun zeggenschap over de inzet en de aanpak van een mentor of maatje.
- Vorm een aanvulling op de al aanwezige zorg en neem deze niet over.
- Doe als maatje ook gezellige dingen met de jongere, zorg dat er plezier gemaakt kan worden, maar bied ook ruimte voor serieuze gesprekken.
- Bied concrete steun (bijvoorbeeld meegaan naar een open dag of loket) en/of help vaardigheden versterken (bijvoorbeeld gezond koken, digitale vaardigheden).
- Toon belangstelling voor de voortgang van het traject en sta regelmatig stil bij de vragen ‘Hoe gaat het? Wat heb je nodig om doel te behalen? Wat kun jij zelf doen? Wat verwacht je van mij?’
- Ontlast gezinnen die het zwaar hebben door hen te koppelen aan een buurtgezin: een warm en stabiel steungezin in de buurt waar het kind bijvoorbeeld wekelijks komt spelen, af en toe iets leuks doet of komt logeren.
Praktische hulpmiddelen
- Wijs jongeren op ‘Zelf je schulden regelen’ van Nibud.
- Bekijk samen de site van moneyfit
- Schakel een partij in met expertise in het begeleiden van jongeren met geldzorgen zoals OnsBank of Get a Grip.
Meer tips in de ‘Digitale handreiking omgaan met kinderarmoede in sociaal domein. Of kijk voor inspirerende projecten en initiatieven op de site van ZonMW. Heeft jouw gemeente nog geen schulddienstverlening voor jongeren? Deel dan de notitie voor schuldhulpverleners van de NVVK.
